2021/02/27

ARRAUTZA JAUZILARIA

 EL HUEVO SALTARÍN


ASTE HONETAN ERE ARRAUTZA IZAN DA PROTAGONISTA EGIN DUGUN ESPERIMENTUAN.

Esta semana el huevo ha sido de nuevo el protagonista del experimento que hemos llevado a cabo. 






HASTEKO  ESPERIMENTUA EGITEKO BEHAR GENITUEN MATERIALAK AURKEZTU GENIZKIEN UMEEI:
- ZER USTE DUZUE EGIN DEZAKEGULA GAUZA HAUEKIN?

Para comenzar les presentamos a l@s niñ@s los materiales que necesitábamos para hacer el experimento.
- ¿Qué creéis que podemos hacer con estas cosas?

BEREHALA ARRAUTZA KRISTALEZKO POTEAN SARTU ETA BOTILATIK LIKIDOA BOTA BEHAR ZITZAIOLA ONDORIOZTATZEN ZUTEN.
BAINA... ZER DA LIKIDO HORI?

Enseguida dedujeron que había que meter el huevo en el tarro de cristal y echarle el líquido de la botella.
Pero... ¿qué es ese líquido?

GEHIENOK OLIOA ZELA ESATEN ZUTEN. ETA KONPROBATZEKO USAINTZEA ERABAKI GENUEN.

La mayoría decían que era aceite. Y para comprobarlo, decidimos olerlo.











GEHIENGOARI ARGI GERATU ZITZAION OZPINA ZELA ETA EZ OLIOA.

A la mayoría les quedó claro que era vinagre, y no aceite.

ONDOREN, ARRAUTZA POTEAN JARRI GENUEN (KONTU HANDIZ APURTU EZ DADIN!), ETA OZPINA BOTA GENION.

A continuación, procedimos a colocar el huevo en el tarro (¡con mucho cuidado para que no se rompa!), y a echarle el vinagre.

 

ETA HIPOTESIAK PLANTEATZEKO MOMENTUA HELDU ZEN:
- ZER USTE DUZUE GERTATUKO DELA BI EGUNEN ZEHAR HOR SARTUTA UZTEN BADUGU?
HAUEK IZAN ZIREN ERANTZUN BATZUK:
ARRAUTZA...
-  BOTE EGINGO DU.
- ARRAUTZA DESAGERTUKO / ZABALDUKO DA

- TXIKIAGOA  / HANDIAGOA  EGINGO DA

- LEHERTUKO DA ETA BONBA FETIDA  BIHURTUKO DA.

- GOGORRA JARRIKO DA

Y llegó el turno de plantear las hipótesis: 
- ¿Qué creéis que pasará si lo dejamos hay metido durante dos días?
Estas fueron algunas de las respuestas:
EL HUEVO...
- BOTARÁ.
- DESAPARECERÁ / SE ABRIRÁ.
- SE HARÁ MÁS GRANDE / PEQUEÑO.
- EXPLOTARÁ Y SE CONVERTIRÁ EN BOMBA FÉTIDA.
- SE PONDRÁ DURO.

BI EGUN PASA ETA GERO, EMAITZA KONPROBATU GENUEN.
ARRAUTZA POTEAN SARTU GENUEN BAINO AZKOZ HANDIAGOA ZEN. GAINERA, BURBUIA ASKO ZEUDEN ETA GERUZA MARROI NASKARRI BAT ZEGOEN OZPINAREN GAINEAN.
Pasados dos días, comprobamos el resultado.
El huevo estaba mucho más grande que cuando lo metimos en el tarro. Además se habían formado muchas burbujas y una capa marrón asquerosa flotaba por encima del vinagre.

POTETIK ATERA  ETA URAREKIN GARGITU GENUEN.

Lo sacamos del tarro y limpiamos con agua.



OSO DISTITATSU ETA BIGUN ZEGOEN.
Estaba muy brillante y blandito.


ETA BOTEA EMATEN ZUEN GOMAZKO PILOTA BAT BEZALA!

¡Y botaba como una pelota de goma!



BAINA KONTU HANDIZ EGIN BEHAR ZEN...

Pero había que hacerlo con cuidado porque...


BI GELETAN APURTU ZEN, ETA ESPERIMENTUA BERRIRO EGIN GENUEN GUZTIOK IKUTU AHAL IZATEKO. ETA... SORPRESA!

En las dos aulas se rompió, y decidimos volver a hacer el experimenton para que tod@s pudieran tocarlo. Y... ¡sorpresa!

ARRAUTZA LINTERNA BATEKIN ARGITZEAN, BONBILA BAT BEZALA PIZTEN DA!

¡Al alumbrar el huevo con una linterna se enciende como una bombilla!









2021/02/26

ITSASOA: BAZENEKIEN...? (III)

HONA HEMEN ITSAS MUNDU HARRIGARRIAREN  BESTE ATAL BAT:

EL MAR: ¿SABÍAS QUE...?

Aquí os dejamos una nueva entrega del sorprendente mundo marino:

  • LEIZE: PERLAK/  Perlas                                                                                                            
          OSTRA BATEN BARRUAN ERATZEN DIRA.  ITSAS AREA OSTRA BARRUAN SARTZEN            BADA, OSTRAK DAUKAN NAKAREKIN NAHASTEN DA ETA PERLA BAT ERATZEN                DA. HORREGATIK OSTRA BATZUEK PERLA DAUKATE ETA BESTE BATZUEK EZ.

         Se forman dentro de una ostra. Si la arena del mar entra dentro de la ostra, se mezcla con el nácar           que contiene la ostra y se forma una perla. Por eso algunas ostras tienen perla y otras no.



  • IKOITZ: ARRAIN SARDA/ Banco de peces
          ARRAIN TALDE BAT DA. HAIEN ARTEAN ANTZA DAUKATE, ETA DENEK BATERA                  IGERI EGITEN DUTE.

          Es un grupo de peces. Se parecen entre ellos y todos nadan a la vez.



  • BRYAN: PINGUINOAK/ Pingüinos
          HEGAZTIAK DIRA ETA UR IZOTZETAN BIZI DIRA.

          Son aves y viven en agua fría.


  • IRATI: SIRENAK/ Sirenas
          SIRENEN AHOTSA OSO  ERAKARGARRIA DENEZ,  MARINELEK ENTZUTEAN BERE              BILA JOATEN DIRA.

          Como la voz de las sirenas era muy atractiva los marineros al escucharlas iban a su busca.


  • ERIC: PIRAÑAK/ Pirañas 
          EZ DIRA ITSASOAN BIZI UMEEK HASIERAN USTE ZUTEN BEZALA, , BAIZIK ETA UR            IBAIETAN.

          No viven en el mar, tal y como los niños-as pensaban al principio, si no en aguas de río.


  • ENEKO: ANIMALIA HANDIAK (MARRAZOA) / Animales grandes (tiburón)
          MARRAZOAK EZ DU LORIK EGITEN, BAKARRIK BERE GARUNAREN ZATI BAT                      DESKANTSATZEN DU. MARRAZO BALEA AUTOBUS BAT BEZAIN LUZEA DA.

          El tiburón no duerme, solo descansa parte de su cerebro. La ballena tiburón es tan larga como un              autobús.


  • KAUANY: ANIMALIA TXIKIAK (MARMOKA) / Animales pequeños (medusa)
          LEHOI ADATSEKO MARMOKA MUNDU OSOKO MARMOKA HANDIENA DA, BALE                  URDINA BAINO HANDIAGOA.

          La medusa melena de  león es la medusa más grande del mundo, más grande que la ballena azul.

 

  • LAIDA: ITSAS IZARRAK/ Estrellas de mar
          KOLORE ASKOTAKOAK DIRA. BOST BESO DITUZTE ETA HAIEN PUNTA                                    BAKOITZEAN BEGI BAT. ARGAZKIAN AGERTZEN DENA LAIDA ETA BERE FAMILIA              ASTURIASEN IKUSI ZUTEN.

         Son de muchos colores. Tienen cinco brazos y un ojo en cada punta. La que aparece en la foto la             vieron Laida y su familia en Asturias.



  • AIMAR: MARMOKAK / Medusas
          EZ DUTE GARUNIK. PLAKTON JATEN DUTE ETA ZIZTATZEN DUTE.

          No tienen cerebro. Comen placton y pican.
          


  • NAIA: OLAGARROA / Pulpo
          ZORTZI GARRO ETA HIRU BIHOTZ DITUZTE. NAIAREN USTEZ GALIZIAN EDERTO                PRESTATZEN DUTE.

          Tiene ocho tentáculos y tres corazones. Según Naia el mejor pulpo lo preparan en Galicia.




ZENBAT GAUZA IKASTEN ARI GAREN!

¡Cuántas cosas estamos aprendiendo!


2021/02/24

ITSASOA: BAZENIKIEN...? (II)

ASTE HONETAN ITSAS MUNDUARI BURUZKO GAUZA GEHIAGO IKASI DUGU, BATZUK HARRIGARRIAK BENETAN:

EL MAR: ¿SABIAS QUE...?

Esta semana hemos aprendido más cosas sobre el mundo marino, algunas verdaderamente sorprendentes:

  • LAIA:  ITSASOKO LANDAREAK / Las plantas del mar 
         ALGAK DIRA LURREAN EGON ZIREN LEHEN LANDAREAK.

         Las algas son las primeras plantas que hubo en la Tierra.


  • NAHIA I. : ITSASOKO PERTSONAK/ Las personas del mar
         ITSASOAREKIN LOTUTAKO PERTSONA ASKO DAUDE: ARRANTZALEAK,                       
         KIROLARIAK, URPEKARIAK, SOROSLEAK...

         Hay muchas personas relacionadas con el mar: pescadores, deportistas, buceadores,socorristas...


  • ANE D.: ITSASONTZIAK/ Barcos
          ANEK TITANIC-EN ISTORIOA KONTATU ZIGUN. OSO ITSASONTZI HANDIA ZEN, 
          HARKAITZ (ICEBERG) BATEKIN TALKA EGIN ZUEN ETA HONDORATU ZEN. 
          JENDE ASKO HIL ZEN.

          Ane nos contó la historia del Titanic. Era un barco muy grande que se chocó con una roca  
          (iceberg), se hundió y murió mucha gente.

                                         

  • LUKA: ITSAS KIROLAK/ Deportes marinos
          KIROL ASKO EGITEN DIRA ITSASOAN, HALANOLA: SURFA, URPEKARITZA ETA
          ARRAUNA

          Se hacen muchos deportes en el mar, tales como surf, buceo y remo.


  • MIKEL L.: PIRAÑAK/ Pirañas
          3 KILO PISATZEN DUTE ETA 25 URTE BIZI DIRA. HORTZ OSO ZORROTZAK DITUZTE.

          Pesan 3 kilos y viven 25 años. Tienen los dientes muy afilados.


  • UNAX R.: MARRAZOAK/ Tiburones
          EGUNERO GALTZEN DITUZTE HORTZAK ETA BERRIRO ATERATZEN DIRA. EZ DUTE 
          HEZURRIK, KARTILAGOAK BAIZIK.

          Pierden los dientes todos los días y les salen de nuevo. No tienen huesos si no cartílagos.

  • ANE A.:  ARRAINAK/ Peces
          BI ARRAIN MOTA DAUDE: URDINAK ETA ZUERIAK. ETA DESBERDIN DITZAKEGU 
          BUZTANAREN FORMAGATIK:
          - ZURIAK BROTXA BATEN FORMA DAUKA.
          - URDINAK GEZI BATEN FORMA.

         Hay dos tipos de peces: los azules y los blancos. Y podemos diferenciar por la forma de la cola:
         - El blanco tiene la forma de una brocha.
         - El blanco tiene forma de flecha.




  • JUNE: PIRATAK / Piratak
          ITSASOKO LAPURRAK DIRA. ALTXORRAREN BILA DOAZ ETA BESTE ITSASONTZI 
          BATZUEI LAPURTZEN DIETE.
          
          Son los ladrones del mar. Van en busca de tesoros y roban a otros barcos.




  • NAHIA S.: ARRAIN-PAILAZOA/ Pez payaso.
  • ARRAUTZETATIK JAIOTZEN DIRA. UR BEROETAN BIZI DIRA.

    Nacen de huevos. Viven en aguas calientes.
  • ORHI: FOKAK / Focas
          EZ DAUKATE BELARRIRIK. UGAZTUNAK DIRA. TITIA JATEN DUTE.
   
          No tienen orejas. Son mamíferos. Comen teta.



  • PAULE: MARRAZOAK / Tiburones
          MOTA ASKO DAUDE: ALFONBRA MARRAZOA, MARRAZO ZURIA, MAILU 
          MARRAZOA... EZIN DUTE LORIK EGIN BEREN BEGIAK BETI DAUDELAKO 
         ZABALIK (EZ DAUKATELAKO BETAZALIK)

         Hay muchas clases: tiburón alfombra, tiburón blanco, tiburón martillo... No pueden dormir                     porque tienen los ojos siempre abiertos (porque no tienen párpados).



  • UNAX: ITSAS-ZALDIA / caballito de mar
          URTE BATETIK LAU URTETARA BIZI AHAL DIRA. ARRAK DIRA BERE BARRUAN 
          ARRAULTZAK ERAMATEN DITUZTNAK JAIO ARTE.

          Pueden vivir de uno a cuatro años. Los machos son los que llevan los huevos dentro hasta que 
         nacen. 



2021/02/21

ITSASOA: BAZENEKIEN... ?

 EL MAR. ¿SABÍAS QUE...?

ASTE HONETAN, HAUR ETA FAMILIEN AHALEGINARI ESKER, ITSAS MUNDUARI BURUZKO GAUZA ASKO EZAGUTZEN HASI GARA, ETA  ATENTZIOA EMAN DIGUTEN BATZUK KONTATUKO DIZKIZUEGU.

Esta semana, gracias al esfuerzo de niñ@s y familias, hemos empezado a conocer muchas cosas sobre el mundo marino, y os vamos a contar algunas que nos han llamado la atención.

  • DEIENE: MANTA-MARRA / manta-raya
          PLACTONEZ ELIKATZEN DA ETA 8 METROKO LUZERA IZAN AHAL DU,
          Se alimenta de placnton, y puede alcanzar los 8 metros de longitud.

  • DIEGO: ITSAS-IZARRA / estrella de mar
          5 BESO DITU, ETA BAT GALTZEN BADU, BESTE BAT HAZTEN ZAIO.
          Tiene 5 brazos, y si pierde uno, le crece otro.

  • EKAIN: BUIA / boya
         FLOTATZEN DUEN BALOI BAT BEZALAKOA DA, ETA HONDORATZEN DEN
         BERUNEZKO PIEZA BAT DAUKA SOKA BATI LOTUTA. ZERBAIT SEINALIZATZEKO
         BALIO DU 
         BUIA BATZUEK OLATUAK NEURTU AHAL DITUZTE.
         Es como un balón que flota y, atada a una cuerda, tiene una pieza de plomo que se hunde. Sirve
         para señalizar algo.
         Algunas boyas pueden medir las olas.


  • ENEKO: HARRI-ARRAINA / manta-raya
          KOLORE BEREZIAK DAUZKA KAMUFLATU AHAL IZATEKON (HARRI EDO
          KORAL BAT IZANGO BALITZ BEZALA). BERE POZOIA OSO ARRISKUTSUA IZAN
          DAITEKE PERTSONENTZAT.
          Tiene colores característicos para poder camuflarse (como si fuera una piedra o un coral). Su
          veneno puede ser muy peligroso para las personas.


  • IZARO: MARMOKA / medusa
          TXANO HANDI BAT ETA TENTAKULO ASKO DAUZKATE,  ETA OSO  TOXIKOAK
          DIRA, BERAZ, KONTUZ IBILI BEHAR DA HAIEKIN.
          Tienen un gran sombrero y muchos tentáculos, y son muy tóxicas,  por lo tanto, hay que andar
          con cuidado con ellas.

  • MADDI: IZURDEA / delfín
          KUMEAK DIRENEAN HAIEN AMAREN ESNEAZ ELIKATZEN DIRA (PERTSONAK
          BEZALA). URETAN  SALTO AGITE ASKO GUSTATZEN ZAIE.
          Cuando son crías, se alimentan de leche materna (como las personas). Les encanta dar saltos 
          en el agua.

  • KIMETZ: PIRATAK
          HAIENTZAT AZUKREA ALTXOR BAT ZEN, URREA BEZAIN PREZIATUA.
          Para ell@s el azúcar era un tesoro, tan preciado como el oro.

  • UXUE: KARAKOLAK
          BELARRIRA HURBILTZEN BADUZU ITSASOA ENTZUTEN DA. 
         Si la acercas al oído se escucha el mar.

  • OLATZ: ITSAS-ZALDIA / caballito de mar
          AITAK ARRAUTZAK ERAMATEN DITU  BERE SABELEAN JAIO ARTE.
          El papá lleva los huevos en su tripa hasta que nacen.

  • MIKEL: BALEA / ballena
         MOTA ASKOTAKOAK DAUDE ETA BATZUK 14 METROTAKOAK IZAN AHAL DIRA.
         Las hay de muchos tipos, y algunas pueden llegar a medir 14 metros.

  • ERIK: NEPTUNO
         ITSASOAREN JAINKOA DA. SATURNOREN SEMEA ETA JÚPITER ETA PLUTONEN
         ANAIA.
         Es el rey del océano. Hijo de Saturno y hermano de Plutón.


  • ZUHAITZ: OLATUAK / olas
        OSO DIBERTIGARRIAK DIRA BAINA BAITA ERE ARRISKUTSUAK.
        Son muy divertidas, pero también peligrosas.



IKUS DEZAKEZUEN BEZALA, GAI HONEK JOKO HANDIA EMATEN DIGU. HURRENGO SARRERAN DATU INTERESGARRI GEHIAGO KONTATUKO DIZKIZUEGU.
Como podéis ver, este tema nos está dando mucho juego. En la próxima entrada os contaremos más datos interesantes.